Είναι σχεδόν απαράβατος κανόνας κάθε Κάστρο να έχει μία κύρια είσοδο-Πύλη. Έτσι, στο Κάστρο της Χίου, αν και υπήρχαν τρεις θύρες, η κεντρική του Πύλη ήταν ανέκαθεν η γνωστή μέχρι σήμερα Porta Maggiore, που όπως υποδηλώνει και το όνομά της ήταν η μεγαλύτερη (οι άλλες δύο ήταν η Επάνω Πορτέλλο, η οποία σώζεται μερικώς και η Porta di Marina η οποία έχει δυστυχώς καταστραφεί). Η περιγραφή της μεγαλοπρεπούς κεντρικής Πύλης του Κάστρου της Χίου δεν θα ήταν δυνατόν να περιοριστεί μέσα σε μερικές μόνο σελίδες. Ωστόσο, το παρόν κείμενο, αν και συνοπτικό, στοχεύει να δώσει στον αναγνώστη ένα μικρό δείγμα της ομορφιάς και της μεγαλοπρέπειάς της. Για το λόγο αυτό, επέλεξα να χωρίσω το θέμα σε δύο άρθρα-ενότητες. Η σημερινή ενότητα, παρουσιάζει τη λειτουργία της Πύλης, καθώς και την εξωτερική όψη της, ενώ σε επόμενο άρθρο θα γίνει η παρουσίαση της εσωτερικής όψης και αρχιτεκτονικής της. Ας σημειωθεί εδώ ότι και οι δύο ενότητες αναζητούν την πορεία της Πύλης ανά τους αιώνες, ώστε με τρόπο φυσικό να καταλήξουν και να «εκλογικεύσουν» την παρούσα της κατάσταση.
Η κεντρική Πύλη λοιπόν, η οποία σώζεται μέχρι και τις μέρες μας, έχει γίνει δέκτης πολλών ανθρώπινων παρεμβάσεων και φυσικών καταστροφών μέσα στους αιώνες, με αποτέλεσμα η όψη της να έχει αλλάξει ριζικά, διατηρώντας ωστόσο ακέραιη την αίγλη της. Η Porta Maggiore βρίσκεται στο νότιο μέρος του Κάστρου της Χίου πάνω από την τάφρο και την υπεράσπιζε ο επιβλητικός Νότιος Προμαχώνας, ο οποίος βρίσκεται μέχρι και σήμερα στα δεξιά της προς το τελωνείο και το λιμάνι. Η έξοδος από τη θύρα αυτήν οδηγούσε στην άλλοτε πλατεία του Φόρου, τη σημερινή πλατεία Βουνακίου.
Η είσοδος στην Πύλη γινόταν μέσω κινητής ξύλινης γέφυρας και ακολούθως πέτρινου τοξωτού γεφυριού, το οποίο σώζεται μέχρι και σήμερα σε άγνωστη δυστυχώς κατάσταση μιας και έχει μπαζωθεί αφήνοντας στην επιφάνεια μόνο ένα μέρος από τα ημικυκλικά τόξα του.
Μία ανασκαφή, θα μπορούσε όχι μόνο να διασώσει και να αναδείξει το πέτρινο γεφύρι πάνω στο οποίο περπάτησαν εξέχουσες και μη προσωπικότητες από τους βυζαντινούς χρόνους μέχρι και τον περασμένο αιώνα, αλλά και να μας δείξει το βάθος της τάφρου, πράγμα που θα μας βοηθήσει να αντιληφθούμε την υψομετρική θέση αλλά και τον τρόπο λειτουργίας της Πύλης. Όσον αφορά την ξύλινη γέφυρα, μαρτυρία του περιηγητή Ad. Testevuide στα τέλη του 19ου αιώνα αναφέρει ότι η πανάρχαια κρεμαστή γέφυρα βρισκόταν ακόμη σε χρήση. Όπως όλες οι πύλες του Κάστρου, έτσι και η Porta Maggiore έκλεινε τις θύρες της στις δύο τα μεσάνυχτα και τις ξανά άνοιγε με την ανατολή του ήλιου. Αρμόδιος γι' αυτό ήταν ο θυροφύλακας ο όποιος κρατούσε το ένα από τα δύο κλειδιά (το άλλο κλειδί το κρατούσε ο διοικητής του Κάστρου).
Η εξωτερική όψη της Πύλης περιγράφεται από διάφορους περιηγητές και ιστορικούς που διάβηκαν τις πόρτες της και θαύμασαν το μεγαλείο του Κάστρου. Η σημαντικότερη από αυτές γίνεται από τον Ιερώνυμο Ιουστινιάνι, ο οποίος κατά τον 16ο αιώνα αναφέρει ότι «η μεγάλη θύρα στηρίζεται επί ωραιοτάτων ειργασμένων κιόνων, οίτινες φέρουσι θυρόφυλλα ξύλινα μέγιστα, κεκαλυμμένα δι ορειχαλκίνων ελασμάτων».
Τη σημερινή εξωτερική όψη της, η Πύλη την οφείλει κατά κύριο λόγο στους Βενετσιάνους που κατέλαβαν τη Χίο και το Κάστρο για πολύ σύντομο χρόνικο διάστημα μεταξύ του 1694-1695 μ.Χ. Τότε, ο ναύαρχος Αντόνιο Ζένο επισκεύασε τα τείχη αλλά και την κεντρική Πύλη. Το πιο πάνω γεγονός μνημονεύεται σε μία μαρμάρινη επιγραφή που σώζεται μερικώς μέχρι και σήμερα στο εξωτερικό, ανώτερο τμήμα της Πύλης. Τα γραφόμενα δυστυχώς σφυριλατήθηκαν από τους Οθωμανούς στα χρόνια που ακολούθησαν τη σύντομη βενετική κατοχή. Εντούτοις, ακόμα διακρίνονται οι εξής λατινικοί χαρακτήρες: «VENETUS V. MDCXCIV», οι οποίοι προφανώς μας παραπέμπουν στην εκστρατεία των Βενετών.
Επιπλέον, η ιστορικός Αιμιλία Σάρου, στο βιβλίο της «Το Κάστρο της Χίου» αναφέρει ότι «υπάρχει ακόμη μια λατινική επιγραφή στην οποία μπορείς να διακρίνεις μόνο την χρονιά ‘MCCCC’ και ακολούθως τη λέξη ‘TRIENNIO’, που αφορά πάντως κάποια επισκευή του Κάστρου» (1916, σελ. 81). Όλο το ανώτερο τμήμα της πρόσοψης της Πύλης είναι επενδεδυμένο με μάρμαρο ενώ δύο κίονες στέκονται στις δύο πλευρές της. Αρνητική πάντως εντύπωση κάνουν οι καπαριές και άλλα χόρτα που ξεπροβάλλουν μέσα από τα μάρμαρα.
Στην ημικυκλική είσοδό της διατηρούνται παραμελημένα (αν και κατά τη δεκαετία του 90' υπόκειντο σε περιοδική συντήρηση) τα ξύλινα θυρόφυλλα, επενδυμένα με σίδερο, τα οποία όμως είναι άγνωστο από πότε χρονολογούνται. Δυστυχώς, ακόμη και σε αυτά έγραψαν με μπογιά κάποιοι ανάγωγοι και απολίτιστοι. Επιπλέον, φωτογραφίες από τις αρχές του περασμένου αιώνα παρουσιάζουν διάφορα κτίσματα ενσωματωμένα στα δεξιά της Πύλης, τα οποία προφανώς χαλάστηκαν με την παρέμβαση της αρχαιολογίας στα μετέπειτα χρόνια.
Σίγουρα η κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η Porta Maggiore δεν είναι και η πιο αντιπροσωπευτική του μεγαλείου της. Ξύλινα σπασμένα σκαλοπατάκια σε υποδέχονται για να περάσεις το κατώφλι της πάλαι ποτέ μεγαλεπίβολης εισόδου, ενώ μόλις πριν λίγους μήνες η κοινή μας εθελοντική προσπάθεια με τους Όμικρον και τον Έλικα καθάρισε την Πύλη εξωτερικά από τις καπαριές, οι οποίες με μεγάλη μας λύπη παρατηρούμε ότι ξαναφυτρώνουν.
Είναι σίγουρα λυπηρό και ανάρμοστο να υπάρχουν μνημεία σε αυτήν την κατάσταση, αλλά και πιο θλιβερό είναι το γεγονός ότι κάποιοι συμπολίτες μας δεν καταλαβαίνουν τη σημασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Τρανό παράδειγμα αποτελεί δημοσιεύμα της περασμένης εβδομάδας που ανέφερε ότι Ι.Χ. όχημα προσπάθησε να περάσει την Πύλη και να 'βιάσει' ακόμη μία φορά το ιστορικό και πολιτιστικό αυτό μνημείο. Εξάλλου, η διέλευση μοτοσικλετών είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Μια φορά μάλιστα γίναμε και μάρτυρες ατυχήματος όταν ένας μοτοσικλετιστής έχασε την ισορροπία του, καθώς προσπαθούσε να κατέβει τα ήδη σπασμένα ξύλινα σκαλοπάτια, και σωριάστηκε στην πέτρινη επιφάνεια της Πύλης. Η Πολιτεία μέσω του νέου Δήμου, της αρχαιολογίας και της Περιφέρειας πρέπει πια να αναλάβει τις ευθύνες της και να αντιμετωπίσει τα μνημεία αυτά όπως τους αξίζει. Είναι ντροπή το ιστορικό κέντρο της Χίου, το οποίο είναι κοντόφθαλμο να εξαντλείται στην πλατεία Βουνακίου και στην Απλωταριά, να παρουσιάζει εικόνα εγκατάλειψης και βρωμιάς.
Αναδημοσίευση από το chioscastle.gr, στην ενότητα το "Κάστρο με τα μάτια μας"!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου