Η λεγόμενη Porta Maggiore, η μεγαλύτερη δηλαδή Πύλη, αποτελεί την κεντρική είσοδο του Κάστρου της Χίου. Στο προηγούμενο άρθρο μας ασχοληθήκαμε κυρίως με την εξωτερική όψη της Πύλης, καθώς και τον τρόπο λειτουργίας της. Στο σημερινό κείμενο φιλοδοξούμε να αποδώσουμε όσο το δυνατόν λεπτομερέστερα το εσωτερικό τμήμα της Πύλης, δηλαδή αυτό που οδηγεί στην κεντρική πλατεία του Κάστρου και το οποίο αρχίζει αμέσως μετά τα θυρόφυλλα της. Ειδικότερα, θα εστιάσουμε στην περιγραφή της αρχιτεκτονικής της δομής που έφτασε στις μέρες μας σε πάρα πολύ καλή κατάσταση.
Ο επισκέπτης λοιπόν, αφού περάσει το τοξωτό πέτρινο γεφύρι με την άλλοτε ξύλινη κρεμμαστή γέφυρα, εισέρχεται από την καμαροσκέπαστη θύρα της Porta Maggioreσε μία εσωτερική στοά. Στη δεξιά πλευρά της στοάς, υπάρχει ένα μικρό άνοιγμα-δωμάτιο με περιφραγμένη την είσοδό του από την αρχαιολογική υπηρεσία. Τόσο η αρχική του χρήση, όσο και το πότε δημιουργήθηκε παραμένει άγνωστο.
Εντούτοις, σηκώνοντας το βλέμμα ψηλά παρατηρεί κανείς την εντυπωσιακή θολωτή πέτρινη οροφή της Πύλης και τους ξύλινους δοκούς που υποβαστάζουν το εσωτερικό τμήμα της.
Ακολούθως, στα αριστερά της στοάς υπάρχει ένας διάδρομος σε σχήμα «Γ» που μας οδηγεί στην εσωτερική είσοδο-έξοδο της Πύλης. Διασχίζοντας τον πέτρινο διάδρομο (χαρακτηριστικό δείγμα της τεχνοτροπίας των καλντεριμιών του Κάστρου τα οποία σήμερα έχουν δυστυχώς ασφαλτοποιηθεί), παρατηρεί κανείς ότι ο θόλος διακόπτεται από έναν ακάλυπτο χώρο ακριβώς στη γωνία του σημείου «Γ». Ο ακάλυπτος αυτός πιθανότατα χρησίμευε ως δεύτερη γραμμή άμυνας σε περίπτωση που ο εχθρός κατάφερνε να κάμψει την άμυνα της Πύλης.
Στο τέλος της ευθείας του διαδρόμου συναντάμε την τρίτη καμαροσκέπαστη εσωτερική Πύλη (η δεύτερη εσωτερική καμαροσκέπαστη θύρα βρίσκεται στο σημείο που αρχίζει το ακάλυπτο μέρος του θόλου) που σε οδηγεί στα δεξιά της στη Σκοτεινή Φυλακή (διαβάστε σχετικό προηγούμενο άρθρο μας) και ακριβώς απέναντι στο πάλαι ποτέ διοικητικό κέντρο των Γενοβέζων, το γνωστό σήμερα Παλατάκι των Ιουστινιάνι.
Στη συνέχεια, ο ακάλυπτος πλέον διάδρομος-δρομίσκος σε μεταφέρει στην κεντρική, τετράγωνη πλατεία του Κάστρου.
Η εσωτερική όψη της Πύλης του Κάστρου παρουσιάζεται μέσα από μαρτυρίες ιστορικών και περιηγητών, όπως ο Ιερώνυμος Ιουστινιάνης (16ος αιώνας) και οThevenot (μέσα 17ου αιώνα), ως μεγαλοπρεπής και εντυπωσιακή. Μία πρώτη αναφορά στην εσωτερική όψη της Πύλης γίνεται το 1427 μ.Χ όταν οι τότε κύριοι του Κάστρου, η φατρία των Μαονέζων, θέλοντας να επισκευάσει τα τείχη προσκάλεσε τον ξακουστό τότε αρχιτέκτονα Leonardo d'Andrea από τη Ραγούζα να ηγηθεί των επισκευών. Όπως συνηθιζόταν τότε, γεγονότα σαν και αυτά μνημονεύονταν σε αναμνηστικές επιγραφές. Έτσι, οι σχετικές μαρτυρίες θέλουν μία τέτοια επιγραφή να κατασκευάστηκε από τον ίδιο τον αρχιτέκτονα και να τοποθετήθηκε στο τείχος πάνω από την εσωτερική πύλη, επιγραφή η οποία δυστυχώς δεν σώζεται σήμερα. Η επιγραφή ανέγραφε τα εξής: [bombardis doctus leonardus didit althaeo limina et hunc clarum clara raguza tulit mccccxxvii]: ‘ο έμπειρος λιθοβόλος Λεονάρτος κατασκεύασε δι'αλθαίας τα υπέρθυρα και αυτόν ον ένδοξον ή ένδοξος Ραγούζα εγέννησε’. Η αλθαία είναι ένα μαστιχοειδές φυτό που οι ίνες της χρησίμευαν σαν συνεκτικό υλικό αντοχής στο κτίσιμο των τειχών και άλλων κτηρίων του Κάστρου. (Περρής Ν. ‘Το Κάστρο της Χίου’, Αθήναι 1972, σελ. 59 και ‘Χίος Ημερολόγιο 1973’).
Επιπρόσθετα, η εσωτερική είσοδος της Porta Maggiore διακοσμούνταν με λάφυρα προερχόμενα από άλλα Κάστρα. Σε δύο τέτοιες περιπτώσεις, όπου οι Γενουάτες λεηλάτησαν το Κάστρο της Εγρίπου στη Χαλκίδα και το Κάστρο της Καρύστου στην Εύβοια, επιστρέφοντας πίσω έφεραν τα κλειδιά των δύο κάστρων, τα οποία και κρέμμασαν στο επάνω τείχος της εσωτερικής θύρας. Μάλιστα, τα κλειδιά της Χαλκίδας, όπως έμειναν γνωστά στην ιστορία, «στόλιζαν» την εσωτερική είσοδο για πολλά χρόνια.
Φυσικά, η μεγαλοπρέπεια της εσωτερικής εισόδου της Πύλης δεν σταματούσε σε επιγραφές και λάφυρα από κατακτημένες περιοχές. Αντίθετα, υπήρχαν μαρμάρινοι διάκοσμοι και περίτεχνα κοσμήματα, με το πιο σημαντικό από όλα αυτά την ανάγλυφη μαρμάρινη παράσταση που παρουσιάζει την είσοδο του Ιησού στα Ιεροσύλυμα (σήμερα στην Παναγιά στο Χαλκειός) στο άνω μέρος της εσωτερικής θύρας.
Όσον αφορά την περίτεχνη αυτή παράσταση, υπάρχουν διφορούμενες απόψεις για το αν ανήκε σε μία από τις εκκλησίες του Κάστρου και μετά ενσωματώθηκε στην Πύλη ή αν τοποθετήθηκε εξαρχής άνωθεν της εσωτερικής όψης της Πύλης. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η παράσταση μεταφέρθηκε στο Χαλκειός μεταξύ του 1695 μ.Χ., όπου ο Βενετός ναύαρχος Αντόνιο Ζένο αναφέρει στα γραπτά του ότι κοσμούσε την εσωτερική θύρα, και του 1729 μ.Χ. όπου σχετική μαρτυρία αναφέρει ότι ήταν τοποθετημένη άνωθεν της εξωτερικής θύρας της εκκλησίας στο Χαλκειός. Τόσο οι λόγοι, όσο και ο τρόπος μεταφοράς της μαρμάρινης παράστασης παραμένουν μέχρι και σήμερα άγνωστοι, αλλά είναι ευχής έργο το γεγονός ότι διασώθηκε σε άριστη κατάσταση.
Σήμερα, τίποτα από όλα αυτά τα οποία κοσμούσαν την εσωτερική θύρα δεν σώζονται. Παρόλα αυτά, ολόκληρη η Πύλη ως αρχιτεκτόνημα σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση, αν και τα χόρτα και οι καπαριές κάνουν έντονη την παρουσία τους, όπως σε όλο το μνημείο άλλωστε. Δυστυχώς όμως, οι τοπικοί φορείς δεν έχουν προχωρήσει στις απαιτούμενες ενέργειες που θα αναδείξουν ένα τέτοιο μνημείο-κόσμημα για τη Χίο. Ο ελλειπής φωτισμός στο εσωτερικό της Πύλης, η απουσία εξωτερικής φωταγώγησής της κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά και η άσχημη δυσοσμία που αναδύεται λόγω μεταροπής του χώρου σε πρόχειρο αποχωρητήριο από κάποιους απολίτιστους, σε προδιαθέτουν αρνητικά τόσο για την είσοδο όσο και για το Κάστρο στο σύνολό του.
Επαναλαμβάνουμε για άλλη μία φορά ότι είναι ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΟ ένα τόσο κεντρικό σημείο του Κάστρου, που η προέκταση του οδηγεί σε μία από τις πιο κεντρικές και κυρίως ιστορικές πλατείες της Χώρας, αυτήν του Βουνακίου, να βρίσκεται σε αυτήν την εγκαταλελειμμένη κατάσταση. Η Porta Maggiore μπορεί και πρέπει να αναδειχθεί σε πύλη αφετηρίας της γνωριμίας του επισκέπτη της Χίου με την ιστορία, τον πολιτισμό και την παράδοσή της. Συνάμα, η Πύλη αυτή αποτελεί ένα μνημείο μοναδικό στον Ελλαδικό χώρο και θα μπορούσε άνετα να προβληθεί ως ένα ιδιαίτερο αξιοθέατο, σημείο αναγνώρισης της Χίου (σε αντίθεση με τα Μυλαράκια, που αν και πραγματικά όμορφα δεν χαρακτηρίζουν συγκεκριμένα μόνο τη Χίο αλλά και πολλά άλλα νησιά του Αιγαίου). Δυστυχώς οι πιο πάνω προτάσεις-προτροπές, αν και εν πολλοίς αυτονόητες, δεν έχουν υιοθετηθεί και η κατάσταση της PortaMaggiore έχει αφεθεί στο έλεος του χρόνου και της φθοράς. Είναι πράγματι κρίμα, ο επισκέπτης, ντόπιος και μη να μην προσελκύεται να γνωρίσει τον ιστορικό αυτό χώρο.
Οι προσπάθειες της ομάδας μας το περασμένο καλοκαίρι εστιάσαν ακριβώς σε αυτό το σημείο, στη γνωριμία δηλαδή του επισκέπτη με το Κάστρο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τόσο η περιήγηση στο Κάστρο όσο και οι συναυλίες οι οποίες έγιναν ακριβώς στη Νότια πλευρά του Κάστρου και είχαν σαν στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού, την προβολή του μνημείου και φυσικά της ίδιας της Porta Maggiore, του χαρακτηριστικότερου συμβόλου του Κάστρου αλλά γιατί όχι και της ίδιας της Χώρας.
Ας μην επαναπαυόμαστε όμως και ας αναλάβει επιτέλους ο καθένας από εμάς τις ευθύνες που του αναλογούν, φορείς, ντόπιοι και επισκέπτες, για τη διάσωση και προστασία των ιστορικών μνημείων του νησιού μας.
Εθελοντική Ομάδα Δράσης-Το Κάστρο της Χίου,Ένας χαμένος παράδεισος!
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου