Σεργιανίζοντας στα Μεγάλα Χαμάμ από την Εθελοντική ομάδα του Κάστρου της Χίου

Στο εσωτερικό του Κάστρου της Χίου, οι διάφοροι ανά τους αιώνες κυρίαρχοι του νησιού άφηναν συνήθως πίσω τους δείγματα της αρχιτεκτονικής τους και κατά συνέπεια της πολιτιστικής τους παράδοσης. Έτσι, η ύπαρξη λουτρών στην πολιτεία του Κάστρου της Χίου, ήταν ένα φυσικό επακόλουθο της κατάκτησης του Κάστρου από τους Οθωμανούς. Μαρτυρίες, όμως, για την ύπαρξη λουτρών, κατά την Βυζαντινή τεχνοτροπία, μαρτυρούνται σε γραπτές πηγές και συγκεκριμένα στο Χρυσόβουλο του 1259 μ. Χ και τη συνθήκη του Νυμφαίου το 1261 μ.Χ. Συγκεκριμένα, ο τότε αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος παραχώρησε το δικαίωμα στους Γενουάτες να ιδρύσουν εμπορική αποικία στη Χίο, κάνοντας λόγο για την ύπαρξη στο Κάστρο της 'λαμπρού ανακτόρου με εκκλησίες, λουτρά, αγορά, κήπους και κατοικίες των εμπόρων'.

 

 Παρόλα αυτά, η επόμενη μαρτυρία για την ύπαρξη λουτρών στο Κάστρο της Χίου ανάγεται στις αρχές του 18^ου αιώνα. Όπως μαθαίνουμε από σχετική επιγραφή, μετά την Ενετική κατάληψη της Χίου το 1694-95 μ.Χ και την ανακατάληψη της από τους Οθωμανούς, ο τότε Χατζή Ιμπραήμ Πασά προχώρησε σε επισκευές κατά το πρότυπο του κάστρου της Λήμνου. Ως αποτέλεσμα αυτών των επισκευών, το εσωτερικό του Κάστρου απόκτησε τουρκική όψη με τη δημιουργία τζαμιών, λουτρών κτλ. Έτσι, μέχρι τις μέρες μας έφτασαν να σώζονται δύο λουτρά-χαμάμ, το μεγάλο Χαμάμ στη βόρεια πλευρά του Κάστρου και ένα μικρότερο Χαμάμ, το οποίο σήμερα είναι ιδιωτικό και εγκατελειμένο.

Το μεγαλύτερο λουτρό-χαμάμ έφτασε στις μέρες μας σε όχι πολύ καλή κατάσταση. Ο σεισμός του 1881 μ.Χ προκάλεσε μεγάλη ζημιά και σε αυτό, όπως και σε πολλά άλλα κτίσματα στο Κάστρο. Η ιστορικός Αιμιλία Σάρου περιγράφοντας το Κάστρο στις αρχές του 20^ου αιώνα, αναφέρεται σε ένα 'ακαλαίσθητο συνοικισμό με λουτρά εγκαταλελειμένα’. 

 

Το 1922 μ.Χ προσφυγικές οικογένειες της Μικρασιατικής καταστροφής χρησιμοποίησαν τα Λουτρά ως  χώρο κατοικίας τους. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 τα λουτρά ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση. Η μαρτυρία ενός φίλου μου αναφέρει ότι όντας μικρός εκείνα τα χρόνια, θυμάται πως ένα από τους περιπάτους που έκανε με τη μητέρα του στα τείχη, σκαρφάλωσε σε έναν από τους θόλους των λουτρών και μέσα είδε ότι στεγάζονταν κατσίκες.  

Ευτυχώς τα Λουτρά-Χαμάμ δεν είχαν την ίδια τύχη με πολλά άλλα μνημεία μέσα στο Κάστρο. Η αρχαιολογική υπηρεσία προχώρησε τα προηγούμενα χρόνια στην αναστύλωση και ανάδειξη τους και μάλιστα με μεγάλη προσοχή και σωστή δουλειά, προσπαθώντας να αποτυπώσει όσο γίνεται την αρχική τους μορφή.

 Η είσοδος στα Λουτρά γινόταν από την αριστερή πλευρά, όπου είναι και η αίθουσα υποδοχής και τα 'αποδυτήρια'. Στη συνέχεια ο επισκέπτης των λουτρών περνούσε στη μεγάλη αίθουσα με τον κεντρικό θόλο, όπου ήταν στολισμένη με γείσα και άλλα διακοσμητικά στοιχεία που της απέδιδαν την απαιτούμενη αίγλη της εποχής. Στο θόλο υπήρχαν ειδικές τρύπες με γυαλί, στο οποίο εισχωρούσε το φως, κάτι το οποίο ζωντάνεψαν και σήμερα οι εργασίες αναστύλωσης. Στα λουτρά υπήρχε και τρίτο δωμάτιο, όπου ήταν οι πηγές. Επιπλέον, αναφορές από τις αρχαιολογικές ανασκαφές έφεραν στο φως 798 μονόχρωμα και διακοσμημένα πλακίδια τα οποία έφεραν ναι μεν φθορές, αλλά συντηρήθηκαν και αυτά και θα τοποθετηθούν στο εσωτερικό τους με το πέρας των εργασιών, όπως ανακοινώθηκε τον περασμένο Δεκέμβριο στην Ημερίδα της Πανελλήνιας Ένωσης Συντηρητών Αρχαιοτήτων που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα.

Οι εργασίες στα μεγάλα λουτρά, σύμφωνα με τα πλάνα της αρχαιολογικής υπηρεσίας έπρεπε να ήταν ήδη τελειωμένες από τον περασμένο Σεπτέμβριο. Αντί αυτού, μέχρι σήμερα δεν έχουν διεκπαιρεωθεί οι εργασίες, έστω και αν τον περασμένο Νοέμβριο δόθηκαν τα χρήματα που χρειάζονταν από το ΕΣΠΑ για την ολοκλήρωση του έργου και την αρχή εργασιών στο επιθαλάσσιο τείχος. Παρόλα αυτά, οι εργασίες που έγιναν μέχρι τώρα αναδεικνύουν το χαμένο μεγαλείο τους, τις εποχές που έσφιζε από ζωή. Δική μας ευχή και αίτημα είναι σύντομα να αποπερατωθεί το έργο και να ανοίξει τις πύλες του στο κοινό. Ελπίζουμε ότι δεν θα έχει την ίδια μοίρα με το Παλατάκι Ιουστινιάνι και τη Σκοτεινή Φυλακή που παρόλο που έχουν συντηρηθεί χρησιμοποιούνται ως αποθήκες της αρχαιολογικής υπηρεσίας. 

chioscastle.gr