Η Κρυμμένη Πύλη: Το Επάνω Πορτέλλο

Η είσοδος για το Κάστρο της Χίου περνούσε μέσα από τρεις πύλες, την κύρια πύλη Porta Maggiore, την Porta di Marina στην ανατολική πλευρά η οποία δυστυχώς δε σώζεται σήμερα, και την Επάνω Πορτέλλο στη δυτική πλευρά του Κάστρου. Τόσο η Porta Maggiore όσο και η Επάνω Πορτέλλο συνδέονταν με την απέναντι πλευρά μέσω πέτρινης γέφυρας με τόξα, όπου κοντά στην Πύλη υπήρχε κινητό σημείο που ανασηκωνόταν με τη δύση του ήλιου που σήμανε τη σφράγιση της Πύλης και του ιδίου του  Κάστρου[1].

Η Επάνω Πορτέλλο, όπως ακριβώς και η Porta Maggiore, πλαισιωνόταν στα δεξιά από μικρό προμαχώνα για την καλύτερη προστασία της σε περίπτωση εισβολής του εχθρού. Περνώντας το κατώφλι της εξωτερικής εισόδου, υπήρχε διάδρομος στα δεξιά, παράλληλος με το τείχος όπου στη συνέχεια έστριβε αριστερά και έβγαζε στο εσωτερικό του Κάστρου[2],

στο σημείο ακριβώς όπου σήμερα υπάρχει το μεγάλο ρήγμα που χρησιμοποιήται σαν δρόμος και είσοδος στο Κάστρο.

Δυστυχώς, το ρήγμα αυτό δεν είναι το μόνο μελανό σημείο στην σημερινή κατάσταση και διαμόρφωση της Πύλης. Η είσοδος της εξωτερικής πύλης έχει υποστεί πολλές επεμβάσεις και μάλιστα η μισή από αυτή φαίνεται να είχε σκεπαστεί με τοίχο, μάλλον μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και τη χρήση του Κάστρου ως καταφύγιο των προσφύγων[3]. Εντοιχισμένες επιγραφές δε φαίνεται να σώζονται, αλλά μαρτυρία αναφέρει ότι μέχρι και τον καταστροφικό σεισμό του 1881 υπήρχε στο εσωτερικό της πύλης επιγραφή, πιθανόν του 16^ου αιώνα, η οποία κατέπεσε και την παρέλαβε ο τότε πρόξενος της Ιταλίας Πάσκουα[4]. Εξάλλου, ο μικρός προμαχώνας έχει καταστραφεί σε μεγάλο βαθμό κατά τον 20^ο αιώνα[5],

όπου μαρτυρίες αναφέρουν ότι λιθολογήθηκε μετά την απελευθέρωση από τους Οθωμανούς.[6] Τέλος, αν και σήμερα δε φαίνεται να υπάρχει κάποιο σημάδι  της πέτρινης γέφυρας της πύλης, εντούτοις φωτογραφίες γύρω στο 1910 γνωστοποιούν την ύπαρξη της και ίσως να βρίσκεται και αυτή μπαζωμένη στην τάφρο, όπως άλλωστε και η γέφυρα στην κύρια πύλη. Εξάλλου, στο σημείο εκείνο η τάφρος είναι αρκετά περιψωμένη[7].

Αν αναλογιστούμε τα πιο πάνω, καταλήγουμε στο τραγικό δυστυχώς συμπέρασμα ότι η πύλη αυτή δέχθηκε ανεπάλληλα κτυπήματα μόλις τα τελευταία εκατόν χρόνια, κυρίως από ανθρώπινες παρεμβάσεις. Παρόλα αυτά, η Πύλη Επάνω Πορτέλλο σώζεται και δεν είναι η χαμένη πύλη του Κάστρου. Βρίσκεται πίσω από ξύλινες αποθήκες της αρχαιολογίας και η είσοδος της έχει σφραγιστεί με μία ξύλινη πόρτα, όπου το εσωτερικό της φαίνεται να χρησιμεύει ως αποθήκη. Είναι τόσο καλά κρυμμένη που λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξη της και την ακριβή χρήση της μέσα στο Κάστρο.[8]

Δυστυχώς δεν χωρούν δικαιολογίες για την τωρινή κατάσταστη της πύλης αυτής αλλά και των υπολοίπων μνημείων του Κάστρου. Όλοι εμείς, φορείς και πολίτες, αντί να είμαστε ευγνώμονες για την αρχαιότητα και την σπανιότητα του Κάστρου μας, κρύβουμε με τον καλύτερο τρόπο αυτά τα οποία θα έπρεπε να προβάλλουμε και να είμαστε περήφανοι. Σε κανένα μνημείο δεν αξίζει η τύχη αυτή, πόσο μάλλον σε αυτό το Κάστρο που βρίθει από την ιστορία και την πολιτιστική καταγωγή του τόπου αυτού. Ας μάθουμε επιτέλους από τα λάθη του παρελθόντος και ας προσπαθήσουμε να περάσουμε το κατώφλι των πυλών ως νικητές και όχι ως νικημένοι.

---

[1] Ξυλογραφία από Αγγλικό περιοδικό ημερομηνίας 30-04-1881. Παρόλο που το τεύχος του περιοδικού έχει ημερομηνία τέλος Απριλίου, η ξυλογραφία έγινε μάλλον πρίν την 3^η Απριλίου 1881 και τον καταστροφικό σεισμό.

[2] Μαμουλάκος Σταύρος, Γενοβέζικες φάσεις των οχυρώσεων, Πρακτικά Α’ Διεθνούς Συνεδρίου Χίου για την ιστορία και τον πολιτισμό του νησιού. Στα πλαίσια του προγράμματος Columbus’ 92, Σειρά Αίπος, Έκδοση Νομαρχίας Χίου.

[3] Φωτογραφία της εξωτερικής εισόδους της Πύλης Επάνω Πορτέλλο όπως είναι σήμερα.

[4] Περρής Νίκος, Το Κάστρο της Χίου, Έκδοση φιλοτεχνικού ομίλου Χίου, Χίος 1987.

[5] Φωτογραφία του σημερινού μικρού σχεδόν κατεστρεμμένου προμαχώνα παρά την Πύλη Επάνω Πορτέλλο.

[6] http://www.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=15903

[7] Συγκριτική φωτογραφία του 1913 και σήμερα. Την εποχή εκείνη γινόταν διαμόρφωση της τάφρου, αλλά κάτω αριστερά διακρίνεται η γέφυρα με τα τόξα.

[8] Συγκριτική φωτογραφία από τη δυτική πλευρά του Κάστρου, 1912. Διακρίνεται ο μικρός προμαχώνας ο οποίος σώζεται σήμερα σε κακή κατάσταση.

πηγή : www.chioscastle.gr